Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam trước ngưỡng cửa chuỗi cung ứng toàn cầu

Góc nhìn từ Công ty Việt Phát tại sự kiện giữa nhiệm kỳ HAMEE

Ngành cơ khí được ví như “xương sống” của nền công nghiệp, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội của bất kỳ quốc gia nào. Tại Việt Nam, ngành cơ khí hiện đóng góp khoảng 12–14% giá trị sản xuất công nghiệp, với hơn 25.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Tuy nhiên, so với tiềm năng và so với các nước trong khu vực, ngành cơ khí Việt Nam vẫn chưa thực sự tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, tại Sự kiện gặp mặt giữa nhiệm kỳ của Hội Doanh nghiệp Cơ khí – Điện TP.HCM (HAMEE) ngày 28/8/2025, đại diện Công ty Việt Phát – một trong những thành viên tích cực của HAMEE, đồng thời là đơn vị có nhiều năm kinh nghiệm hợp tác với các đối tác quốc tế – đã nhận được câu hỏi trung tâm:

“Theo Việt Phát, các doanh nghiệp cơ khí Việt Nam cần làm gì để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu?”

Câu trả lời được đưa ra không chỉ là những gợi ý thực tiễn, mà còn là một bức tranh toàn diện về con đường mà ngành cơ khí Việt cần đi để nắm bắt cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

1. Cơ hội lớn từ các hiệp định thương mại tự do (FTA)

Việt Nam hiện đã ký kết hơn 15 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có những hiệp định thế hệ mới, tiêu chuẩn cao như:

• CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương): mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường lớn như Nhật Bản, Canada, Úc với thuế suất gần như bằng 0.

• EVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU): cam kết xóa bỏ 99% dòng thuế sau 7 năm, mở cánh cửa vào thị trường châu Âu với quy mô 450 triệu dân.

• RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực): bao phủ khu vực chiếm 30% GDP và 30% thương mại toàn cầu.

Những hiệp định này không chỉ mang đến ưu đãi thuế quan mà còn đặt ra tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, an toàn, môi trường và truy xuất nguồn gốc. Điều này vừa là thách thức, vừa là động lực buộc doanh nghiệp cơ khí Việt Nam phải nâng cấp để đáp ứng yêu cầu toàn cầu.

Đại diện Việt Phát nhận định:

“Nếu không thay đổi, doanh nghiệp Việt chỉ có thể tham gia vào những công đoạn đơn giản, giá trị thấp. Nhưng nếu nâng cấp năng lực cạnh tranh, đầu tư vào công nghệ và con người, thì cơ hội để trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu là hoàn toàn trong tầm tay.”

2. Nâng cao năng lực cạnh tranh – Chìa khóa hội nhập

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, chi phí sản xuất cơ khí tại Việt Nam hiện còn cao hơn 10–20% so với một số nước trong khu vực, trong khi năng suất lại thấp hơn. Đây là rào cản lớn khi doanh nghiệp muốn xuất khẩu hoặc trở thành nhà cung ứng cho các tập đoàn đa quốc gia.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, Việt Phát cho rằng doanh nghiệp cơ khí cần tập trung vào ba yếu tố:

• Chất lượng: sản phẩm phải đạt chuẩn quốc tế (ISO, CE, JIS…), hạn chế lỗi và sai số.

• Chi phí: tối ưu hóa quy trình, giảm hao phí nguyên vật liệu và năng lượng.

• Uy tín: đảm bảo tiến độ, dịch vụ hậu mãi tốt, và khả năng đáp ứng linh hoạt trước biến động đơn hàng.

“Trong chuỗi cung ứng toàn cầu, chất lượng và uy tín quan trọng không kém chi phí. Một khi doanh nghiệp chứng minh được năng lực này, cơ hội hợp tác với đối tác quốc tế sẽ rộng mở hơn,” đại diện Việt Phát khẳng định.

3. Đầu tư vào nhân lực chất lượng cao – Bài toán dài hạn

Một khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy, hơn 60% doanh nghiệp cơ khí đánh giá thiếu hụt lao động kỹ thuật chất lượng cao là thách thức lớn nhất.

Việt Phát đề xuất doanh nghiệp cần:

• Hợp tác với các trường đại học, cao đẳng kỹ thuật để đào tạo theo nhu cầu thực tiễn.

• Tăng cường đào tạo kỹ năng ngoại ngữ và quản trị dự án quốc tế để đội ngũ dễ dàng hội nhập.

• Đưa nhân sự trẻ tiếp cận công nghệ hiện đại thông qua các chương trình chuyển giao công nghệ từ đối tác toàn cầu.

“Con người chính là tài sản quý giá nhất. Nếu không đầu tư cho nguồn nhân lực, doanh nghiệp sẽ khó tham gia vào những công đoạn giá trị cao, dù có máy móc hiện đại đến đâu,” đại diện Việt Phát nhấn mạnh.

4. Đổi mới công nghệ và thiết bị – Bước đi tất yếu

Một hạn chế cố hữu của ngành cơ khí Việt là máy móc, thiết bị nhiều nơi vẫn còn lạc hậu. Điều này dẫn đến năng suất thấp, chất lượng sản phẩm chưa ổn định, khó đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu.

Đại diện Việt Phát đưa ra khuyến nghị:

• Đầu tư máy CNC và EDM chính xác cao, nhằm tạo ra sản phẩm đáp ứng yêu cầu của các ngành công nghiệp mũi nhọn (ô tô, điện tử, hàng không).

• Ứng dụng sản xuất thông minh (Smart Factory): sử dụng IoT, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để giám sát quy trình sản xuất theo thời gian thực.

• Tự động hóa vận hành: từ dây chuyền sản xuất đến khâu hậu cần, giúp tiết kiệm chi phí, giảm sai sót và nâng cao hiệu quả.

Theo báo cáo của McKinsey, những doanh nghiệp áp dụng công nghệ 4.0 có thể tăng năng suất 20–30% và giảm chi phí vận hành 10–15%. Đây chính là con đường để doanh nghiệp cơ khí Việt bứt phá.

5. Vai trò của Việt Phát – Cầu nối công nghệ tiên tiến

Không chỉ phân tích, Việt Phát còn chia sẻ cách công ty đang đồng hành cùng cộng đồng cơ khí Việt Nam:

• Máy cắt dây Seibu (Nhật Bản): dòng máy EDM nổi tiếng thế giới, có độ chính xác và độ ổn định vượt trội, phù hợp cho sản xuất khuôn mẫu và cơ khí chính xác.

• Vật tư công nghiệp chất lượng cao: đảm bảo hoạt động sản xuất liên tục và ổn định.

• Kho tự động Seibu (Nhật Bản): giải pháp quản lý kho thông minh, giúp doanh nghiệp tối ưu diện tích, giảm chi phí nhân lực, kiểm soát tồn kho chính xác – một bước tiến trong tự động hóa sản xuất.

Đại diện Việt Phát khẳng định:

“Chúng tôi không chỉ bán thiết bị, mà mang đến giải pháp toàn diện, giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận công nghệ hiện đại và sẵn sàng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.”

6. Cam kết đồng hành cùng HAMEE và cộng đồng cơ khí

Kết thúc phần trả lời, Việt Phát nhấn mạnh cam kết:

• Đồng hành cùng HAMEE trong các chương trình đào tạo, xúc tiến thương mại và kết nối doanh nghiệp.

• Chia sẻ kinh nghiệm hợp tác quốc tế để giúp doanh nghiệp Việt rút ngắn khoảng cách hội nhập.

• Đem công nghệ tiên tiến đến gần hơn với doanh nghiệp nội địa, tạo bước đệm để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“Chúng tôi tin rằng, khi các doanh nghiệp cùng nhau đổi mới, đầu tư cho nhân lực và công nghệ, kết hợp với lợi thế từ các FTA, ngành cơ khí Việt Nam sẽ không chỉ dừng lại ở gia công đơn giản, mà có thể vươn lên đảm nhận những công đoạn phức tạp, giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu,” đại diện Việt Phát khẳng định.

Kết luận

Phần chia sẻ của Việt Phát tại sự kiện HAMEE cho thấy rõ: hội nhập quốc tế không chỉ là cơ hội, mà còn là phép thử đối với doanh nghiệp cơ khí Việt Nam. Trong bối cảnh các hiệp định thương mại như CPTPP, EVFTA, RCEP đã mở ra cánh cửa lớn, ngành cơ khí Việt cần nhanh chóng hành động – từ nâng cao năng lực cạnh tranh, đào tạo nhân lực, đổi mới công nghệ, đến tận dụng các giải pháp tiên tiến từ những đơn vị đồng hành như Việt Phát.

Với vai trò là thành viên HAMEE và là cầu nối công nghệ Nhật Bản tại Việt Nam, Việt Phát cam kết đồng hành cùng cộng đồng cơ khí, để không chỉ tham gia, mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.